آجر یکی از مصالح ساختمانی پرکاربرد است که از دیرباز در ساخت و ساز مورد استفاده قرار گرفته است. کیفیت آجر به عوامل متعددی از جمله نوع خاک، فرآیند تولید و پخت آجر بستگی دارد. در این مقاله به بررسی اثر نوع خاک بر کیفیت آجر می‌پردازیم.
به طور کلی، چهار نوع خاک اصلی برای تولید آجر مورد استفاده قرار می گیرد:
این نوع خاک رایج ترین نوع خاک برای تولید آجر است. خاک رس حاوی مقادیر زیادی سیلیکات آلومینیوم است که در هنگام پخت به هم می چسبند و آجر را تشکیل می دهند. کیفیت آجر های ساخته شده از خاک رس به خلوص خاک، میزان آهک و سنگ موجود در آن بستگی دارد. وجود مقادیر مناسب رسی (حدود 20 تا 30 درصد) به آجر استحکام و شکل پذیری لازم را می بخشد. کمبود رس می تواند منجر به تولید آجر های شکننده و پوک شود
خاک شیل نوعی سنگ رسوبی است که از فشرده شدن رسوبات تشکیل شده است. این نوع خاک به دلیل تراکم بالا، استحکام بیشتری نسبت به خاک رس دارد. آجر های تولید شده از آن از مقاومت خمشی و فشاری بالاتری برخوردارند.
ماسه ها از ذرات ریز سنگ و کانی تشکیل شده اند. ماسه نقش اسکلت آجر را ایفا می کند و به آن استحکام فشاری می دهد. وجود 60 تا 70 درصد ماسه در خاک برای تولید آجر مرغوب ضروری است. استفاده بیش از حد ماسه می تواند منجر به تولید آجر های خشن و غیرقابل انعطاف شود.
آهک به عنوان ماده افزودنی در تولید برخی از آجر ها استفاده می‌شود. وجود مقادیر کم آهک (حدود 5 تا 10 درصد) در خاک می تواند به بهبود چسبندگی و شکل پذیری آجر کمک کند. با این حال، مقادیر زیاد آهک می تواند منجر به ترک خوردگی و پوسته پوسته شدن آجر در هنگام پخت شود.
وجود آلومینیوم در خاک می تواند باعث ایجاد لکه های سفید یا خاکستری روی آجر شود.
وجود آهن در خاک می تواند باعث ایجاد رنگ قرمز یا قهوه‌ای در آجر شود.
مواد آلی در خاک می توانند در حین پخت آجر بسوزند و منجر به ایجاد حفره و ترک در آن شوند.
نوع خاک بر کیفیت آجر در چندین جنبه تاثیر می گذارد:
1- رنگ آجر:
رنگ آجر به نوع و ترکیب مواد معدنی موجود در خاک بستگی دارد.
2- استحکام آجر:
استحکام فشاری و خمشی آجر به نوع خاک، خلوص خاک و میزان پخت آجر بستگی دارد. به طور کلی، آجر های ساخته شده از خاک شیل و مخلوط خاک رس و شیل از استحکام بالاتری نسبت به آجر های ساخته شده از خاک رس خالص برخوردارند.
3- جذب آب:
میزان جذب آب آجر به نوع خاک و تراکم آن در آجر بستگی دارد. آجر هایی که از خاک متراکم تر و باکیفیت تر ساخته شده اند، آب کمتری جذب می کنند. این نوع آجرها در برابر رطوبت مقاوم تر هستند.
4- انقباض و انبساط:
انقباض و انبساط آجر در اثر تغییرات دما می تواند منجر به ترک خوردن و شکستن آجر شود. نوع خاک و میزان پخت آجر بر میزان انقباض و انبساط آن تاثیر می گذارد.
5- چسبندگی:
آهک: آهک به عنوان ماده افزودنی، می تواند چسبندگی بین آجر ها را افزایش دهد.
نوع خاک نقش تعیین کننده ای در کیفیت آجر دارد. انتخاب خاک مناسب با توجه به نوع آجر مورد نظر، شرایط آب و هوایی و روش تولید، ضروری است. با انجام آزمایشات لازم بر روی خاک می توان از مرغوبیت آن برای تولید آجر اطمینان حاصل کرد.
