مقاومت فشاری آجر، یکی از مهمترین پارامترهای کیفی آجر، نقش حیاتی در استحکام و پایداری سازه ایفا میکند. آجر یکی از مصالح ساختمانی پرکاربرد در سراسر جهان است که از دیرباز برای ساخت و ساز مورد استفاده قرار گرفته است.
در این مقاله به بررسی مقاومتفشاری انواع مختلف آجرها و عوامل مؤثر بر آن می پردازیم.
تعریف مقاومت فشاری آجر
مقاومت فشاری آجر، حداکثر فشاری است که یک آجر می تواند قبل از شکستن تحمل کند. این پارامتر با واحد نیوتن بر میلیمتر مربع (N/mm²) یا کیلوگرم بر سانتیمتر مربع (kg/cm²) بیان می شود. هرچه مقاومت فشاری آجرها بیشتر باشد، می توان از آن در سازه های با بارهای سنگین تر استفاده کرد.
انواع آجرها و مقاومت فشاری آن ها
مقاومت فشاری آجر به عوامل مختلفی از جمله نوع مواد اولیه، روش پخت و نوع آجر بستگی دارد. در ادامه به بررسی مقاومت فشاری برخی از انواع رایج آن ها می پردازیم:
-
آجر:
- این نوع آجر از خاک رس پخته شده تهیه می شود و مقاومت فشاری آن بین 3 تا 10 N/mm² است.
- به دلیل قیمت مناسب و سهولت تولید، پرکاربرد ترین نوع آجر در ایران است.
- با توجه به مقاومت فشاری نسبتاً پایین، استفاده از این نوع آجر در سازه های با طبقات زیاد توصیه نمی شود.
آجر سیمانی:
- این نوع آجر از مخلوط سیمان، آب و ماسه تهیه می شود و مقاومت فشاری آن بین 5 تا 15 N/mm² است.
- آجر سیمانی به دلیل مقاومت فشاری بالاتر و عایق حرارتی بهتر نسبت به آجر، در برخی از موارد جایگزین مناسبی برای آن است.
آجر نسوز:
- این نوع آجر از خاک نسوز و مواد افزودنی خاص تولید می شود و مقاومت فشاری آن بین 10 تا 40 N/mm² است.
- آجر نسوز به دلیل مقاومت حرارتی بالا، در ساخت کوره ها و دودکش ها کاربرد دارد.
آجرهای لعابی:
- این نوع آجر از بدنه آجری و لعاب پوششی تشکیل شده و مقاومت فشاری آن بین 5 تا 10 N/mm² است.
- آجر های لعابی بیشتر جنبه تزئینی دارند و در نمای ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرند.
آجر سیلیکاتی:
از مخلوط آهک و ماسه ساخته می شود و مقاومت فشاری آن بین 5 تا 15 مگاپاسکال است.
آجر هبلکس:
این نوع آجر از مخلوط آهک، ماسه و مواد افزودنی مانند پودر آلومینیوم ساخته می شود. به دلیل وزن کم و عایق حرارتی بودن، در ساخت و ساز مدرن کاربرد دارد. مقاومت فشاری آجرهبلکس به طور کلی بین 3 تا 5 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است.
عوامل مؤثر بر مقاومت فشاری آجر
عوامل مختلفی می توانند بر آن تاثیر بگذارند، از جمله:
- نوع مواد اولیه: کیفیت خاک رس، سیمان و ماسه نقش مهمی در مقاومت فشاری آجرها دارد.
- روش پخت: دما، زمان و نحوه پخت آجر بر کیفیت آن تاثیر می گذارد.
- نوع آجر: آجرهای سیمانی، نسوز و لعابی هر کدام مقاومت فشاری خاص خود را دارند.
- ابعاد و اندازه آجر: هرچه ابعاد و اندازه آجر کوچکتر باشد، مقاومتفشاری آن بیشتر خواهد بود.
استاندارد های مقاومت فشاری آجر
- استاندارد ملی ایران 606: حداقل مقاومت فشاری آجرها را برای مصارف مختلف ساختمانی مشخص می کند.
- استاندارد ASTM C67: حداقل مقاومت فشاری انواع مختلف آن را در American Society for Testing and Materials (ASTM) تعریف می کند.
- استاندارد EN 771-1: حداقل مقاومت فشاری آجرهای ساختمانی را در European Committee for Standardization (CEN) ارائه می دهد.
آزمایش مقاومت فشاری آجر
آزمایش مقاومت فشاری برای تعیین حداکثر فشاری که یک آجر می تواند قبل از شکستن تحمل کند انجام می شود. این آزمایش به دو روش کلی انجام می شود:
- روش سنتی:
مراحل انجام آزمایش:
- انتخاب نمونه: تعدادی آجر سالم و بدون ترک و شکستگی از بین نمونه های تصادفی انتخاب می شود.
- اندازهگیری ابعاد: طول، عرض و ارتفاع هر آجر با دقت اندازه گیری می شود.
- آمادهسازی سطح: برای اعمال فشار یکنواخت، سطوح جانبی آجر صاف میشود. این کار به دو روش انجام میشود:
- سایش: سطوح جانبی آجر با سمباده یا دستگاه فرز صاف می شود.
- روکش: از موادی مانند گچ یا گوگرد مذاب برای ایجاد سطح صاف استفاده می شود.
- قرارگیری در دستگاه: آجر بین دو صفحه صاف دستگاه پرس قرار داده می شود.
- اعمال بار: بار به تدریج و به طور پیوسته بر آجر اعمال می شود.
- ثبت نتایج: مقدار بار وارده در لحظه شکستن آجر ثبت می شود.
محاسبه مقاومت فشاری:
مقاومت فشاری (R) با استفاده از رابطه زیر محاسبه می شود:
R = F / A
در این رابطه:
- R: مقاومت فشاری بر حسب نیوتن بر میلیمتر مربع (N/mm²) یا کیلوگرم بر سانتیمتر مربع (kg/cm²)
- F: بار وارده بر آجر بر حسب نیوتن (N) یا کیلوگرم (kg)
- A: مساحت سطح مقطع آجر بر حسب میلیمتر مربع (mm²) یا سانتیمتر مربع (cm²)
-
روش التراسونیک:
در این روش از امواج فراصوت برای تعیین مقاومت فشاری آجرها استفاده می شود. این روش سریع تر و کم دردسرتر از روش سنتی است، اما به تجهیزات تخصصی و اپراتور ماهر نیاز دارد.
مزایای روش التراسونیک:
- سرعت بالا
- عدم نیاز به صاف کردن سطوح آجر
- امکان آزمایش آجر در محل
معایب روش التراسونیک:
- نیاز به تجهیزات تخصصی
- دقت کمتر نسبت به روش سنتی
- نیاز به اپراتور ماهر
نکات مهم:
- برای حصول نتایج دقیق، باید از آجرهای سالم و بدون ترک و شکستگی استفاده شود.
- سطوح جانبی آجر باید کاملاً صاف باشد تا فشار به طور یکنواخت اعمال شود.
- بار به تدریج و به طور پیوسته بر آجر اعمال می شود.
- آزمایش باید حداقل بر روی 5 نمونه آجر انجام شود.
سخن پایانی
مقاومت فشاری یکی از فاکتور های مهم در انتخاب آجرهای مناسب برای هر پروژه است. با توجه به تنوع آجرها و مقاومت فشاری متفاوت آنها، انتخاب آجر مناسب با در نظر گرفتن نوع سازه، بارهای وارده و شرایط محیطی الزامی است.